Zeven jaar was ik wat tegenwoordig een ‘thuismoeder’ wordt genoemd.

Tot jongste naar de kleuterschool ging en man erop aandrong dat ik mijn vleugels uitspreidde.  

Hij had gelijk: tijdens de deeltijd MBO-Sociale Dienstverlening leefde ik op, ik genoot van studeren en verbreedde enthousiast mijn horizon.

Na en ondanks een lastige MBO-stage in het vrouwenwerk, behaalde ik het diploma en rolde in een parttimebaan: ik werd ‘medewerkster gecoördineerd ouderenwerk’ (kortweg gow) in twee naburige dorpen.

Het eerste jaar had ik geen idee wat ik daar deed.

Natuurlijk, ik voerde plichtsgetrouw mijn functieomschrijving uit.

Maar het belang van en de samenhang tussen de koffie-ochtenden en de cursussen Engels en bloemschikken die ik organiseerde, de spreekuren die ik hield voor ouderen en de overleggen die ik voerde met vrijwilligersorganisaties, thuiszorg, gezinszorg en de eerstelijnsgezondheidszorg, dat werd me pas echt duidelijk tijdens de HBO-Maatschappelijk Werk waar ik een jaar later mee begon.

Daar leerde ik de verbanden te leggen tussen maatschappelijke ontwikkelingen en de gesprekken die ik voerde met zelfstandig wonende ouderen.

Daar ontdekte ik wat de uitvoering van de in 1983 uitgebrachte ‘nota Flankerend Ouderenbeleid’ (door ons al gauw cynisch ‘flob’ genoemd), betekende voor betrokkenen.

In de nota FlOb werd in ambtelijk jargon gesproken over ‘het bevorderen van een ‘zorgzame samenleving’, o.a. door decentralisatie van sociale, medische en maatschappelijke voorzieningen voor ouderen.

(De term ‘bejaarden’ werd neerbuigend gevonden en raakte in diskrediet, voortaan werd er over ‘ouderen’ gesproken.)

Dat dit beleidsdoel nauwelijks was gebaseerd op visie maar veel meer op bezuinigen als antwoord op de te verwachten extreme kostenstijgingen in de gezondheidszorg, voortvloeiend uit de vergrijzing en ontgroening, dat werd slechts terloops gemeld.

Het FlOB vormde de start van het beleid waarvan we nu, veertig jaar later, de gevolgen ervaren: wegbezuinigde verzorgingshuizen, lange wachtlijsten voor zowel thuiszorg en gezinszorg als voor het afgenomen aantal verpleeghuisplaatsen.

Maar ik, in 1984 nog een groentje in deze sector, had daar in het begin geen benul van.

Stukje bij beetje verdiepte ik me tijdens de HBO-MW en in mijn werk, in de levensfase van de oudere mens en in de plaats van ouderen in de maatschappij.

Maar vooral leerde ik van de contacten en gesprekken met ouderen zelf en met de vrijwilligers die zich met hart en ziel wijdden aan het bijstaan en begeleiden van ouderen.

Zo geboeid raakte ik hier door dat ik mijn eindscriptie van de HBO-MW er aan wijdde.

De vele uren achter de IBM-typemachine op zolder leidden tot een scriptie die klonk als een klok en me een ‘zeer goed’ opleverde op mijn eindlijst.

Blij was ik.

En trots omdat ik nu eindelijk het belang van mijn werk begreep.

Tijdens de diploma-uitreiking gaf Nel, een van de stafdocenten en beoordeelaars met wie ik het eindgesprek had gevoerd, mij haar exemplaar van mijn werkstuk terug.

Blozend van haar loftuitingen stopte ik haar exemplaar in mijn tas.

Thuis bladerde ik het door, probeerde haar hiëroglyfen te ontcijferen maar stopte daar al snel mee.

Het was geen doen, zeg nou zelf:

Het belandt achterin een la van mijn bureau en het leven herneemt zijn loop: andere banen, opleidingen en gebeurtenissen vergen mijn aandacht.

Pas vorige week, vierendertig jaar later dus, kom ik in een opruimbui Nels exemplaar weer tegen.

Deze keer neem ik wel de tijd om haar commentaar te ontcijferen, glimlachend lees ik het aandachtig door, herinneringen komen terug en een gevoel van ‘o ja, zo was dat toen’ en ‘wat heeft ze zorgvuldig zich verdiept in deze materie en in mijn scriptie.’

Langzaam doorbladerend, stuit mijn blik op de hiëroglyfen op de voorlaatste bladzij die destijds volledig aan mijn aandacht zijn ontsnapt.

Enkele woorden springen van de pagina, in hoofdletters nota bene:

7-6-2022

een herinnering van twintig jaar geleden:

De een na de ander neemt afscheid.

Het was een mooie dag, hij zou trots op jullie zijn.

Echt? Zoeken naar een antwoord dat er niet is.

De deur achter de laatste op slot draaien.

Rond kijken, wie woont hier?

De kachel hoger zetten.

Afwas verzamelen, afwassen, opruimen.

Rondkijken, hoe vreemd, de stoelen leeg, niemand hangt op de bank.

Zitten, huiveren, opveren, de kachel hoger zetten.

Staan, rond kijken, iemand is een jasje vergeten.

Luisteren naar de telefoon die luid rinkelt, armen slap naast mijn lichaam.

De trap op, loden voeten, rondkijken, wiens huis is dit?

Logees hebben hun bed afgehaald, de badkamer ligt vol beddengoed.

Wasmachine vullen, aanzetten, luisteren, rillen.

Naar beneden, de kachel hoger zetten.

Naar boven, zijn kamer, staan, rondkijken.

Het lege hoog-laagbed grijnst me aan, zijn sloffen.

Medicijnen verzamelen, die kunnen terug naar de apotheek.

Zijn donkerbruine velours ochtendjas vasthouden, voelen, ruiken, ja…..

Kippenvel.

Naar beneden, de kachel hoger zetten, waarom blijft het zo koud?

De stilte is oorverdovend.

Rondkijken, de leegte een massieve mist die langzaam alles doortrekt, de meubels, de muren, mijn huis, mijn huid, mijn hart.

Die winter legde de kachel het af tegen de kilte die heerste in het huis.

30-8-2016

Vier mei haiku:

herdenk je doden

dan leven ze weer even

in je warme hart

4-5-2022