vergroeid in mijn rimpels
verankerd in mijn gedachten
echoënd in mijn hartenklop
lijkend op de liefste maar
meer en meer zichzelf
wegen banend van donkere diepten
naar eigen onvermoede hoogten
zoon en zin
zorg en zon
trots en baken
Zoon
10
Dat wist ik niet
Dat doorleven zonder hem leeg en lang
zou voelen maar ook licht en veel belovend,
dat met dat lieve lijf de liefde niet zou sterven maar
zou transformeren in een nieuw leven,
dat hoopte ik
Maar dat zijn antwoorden op mijn voortdurend vragen
waarom hij van me hield, zich in mijn cellen nestelden,
en dat van tienduizenden samendagen juist passie
zich in mijn poriën verankerde, dat residu van
spaarzame ruzies die eindigden met het naakt, naakter
dan in seks, tekenen van de vrede op elkaars lijf.
Dat wist ik niet
Dichtopdracht naar aanleiding van de les over Hester Knibbe in de cursus Poëzie Online, april 2017.
In maart 2020 werden twee gedichten van mij geplaatst in de bundel ‘Ongezien’, een uitgave van de stichting Uitjeervaring, dit is er een van.
Publicabel
Zeven jaar was ik wat tegenwoordig een ‘thuismoeder’ wordt genoemd.
Tot jongste naar de kleuterschool ging en man erop aandrong dat ik mijn vleugels uitspreidde.
Hij had gelijk: tijdens de deeltijd MBO-Sociale Dienstverlening leefde ik op, ik genoot van studeren en verbreedde enthousiast mijn horizon.
Na en ondanks een lastige MBO-stage in het vrouwenwerk, behaalde ik het diploma en rolde in een parttimebaan: ik werd ‘medewerkster gecoördineerd ouderenwerk’ (kortweg gow) in twee naburige dorpen.
Het eerste jaar had ik geen idee wat ik daar deed.
Natuurlijk, ik voerde plichtsgetrouw mijn functieomschrijving uit.
Maar het belang van en de samenhang tussen de koffie-ochtenden en de cursussen Engels en bloemschikken die ik organiseerde, de spreekuren die ik hield voor ouderen en de overleggen die ik voerde met vrijwilligersorganisaties, thuiszorg, gezinszorg en de eerstelijnsgezondheidszorg, dat werd me pas echt duidelijk tijdens de HBO-Maatschappelijk Werk waar ik een jaar later mee begon.
Daar leerde ik de verbanden te leggen tussen maatschappelijke ontwikkelingen en de gesprekken die ik voerde met zelfstandig wonende ouderen.
Daar ontdekte ik wat de uitvoering van de in 1983 uitgebrachte ‘nota Flankerend Ouderenbeleid’ (door ons al gauw cynisch ‘flob’ genoemd), betekende voor betrokkenen.
In de nota FlOb werd in ambtelijk jargon gesproken over ‘het bevorderen van een ‘zorgzame samenleving’, o.a. door decentralisatie van sociale, medische en maatschappelijke voorzieningen voor ouderen.
(De term ‘bejaarden’ werd neerbuigend gevonden en raakte in diskrediet, voortaan werd er over ‘ouderen’ gesproken.)
Dat dit beleidsdoel nauwelijks was gebaseerd op visie maar veel meer op bezuinigen als antwoord op de te verwachten extreme kostenstijgingen in de gezondheidszorg, voortvloeiend uit de vergrijzing en ontgroening, dat werd slechts terloops gemeld.
Het FlOB vormde de start van het beleid waarvan we nu, veertig jaar later, de gevolgen ervaren: wegbezuinigde verzorgingshuizen, lange wachtlijsten voor zowel thuiszorg en gezinszorg als voor het afgenomen aantal verpleeghuisplaatsen.
Maar ik, in 1984 nog een groentje in deze sector, had daar in het begin geen benul van.
Stukje bij beetje verdiepte ik me tijdens de HBO-MW en in mijn werk, in de levensfase van de oudere mens en in de plaats van ouderen in de maatschappij.
Maar vooral leerde ik van de contacten en gesprekken met ouderen zelf en met de vrijwilligers die zich met hart en ziel wijdden aan het bijstaan en begeleiden van ouderen.
Zo geboeid raakte ik hier door dat ik mijn eindscriptie van de HBO-MW er aan wijdde.
De vele uren achter de IBM-typemachine op zolder leidden tot een scriptie die klonk als een klok en me een ‘zeer goed’ opleverde op mijn eindlijst.
Blij was ik.
En trots omdat ik nu eindelijk het belang van mijn werk begreep.
Tijdens de diploma-uitreiking gaf Nel, een van de stafdocenten en beoordeelaars met wie ik het eindgesprek had gevoerd, mij haar exemplaar van mijn werkstuk terug.
Blozend van haar loftuitingen stopte ik haar exemplaar in mijn tas.
Thuis bladerde ik het door, probeerde haar hiëroglyfen te ontcijferen maar stopte daar al snel mee.
Het was geen doen, zeg nou zelf:
Het belandt achterin een la van mijn bureau en het leven herneemt zijn loop: andere banen, opleidingen en gebeurtenissen vergen mijn aandacht.
Pas vorige week, vierendertig jaar later dus, kom ik in een opruimbui Nels exemplaar weer tegen.
Deze keer neem ik wel de tijd om haar commentaar te ontcijferen, glimlachend lees ik het aandachtig door, herinneringen komen terug en een gevoel van ‘o ja, zo was dat toen’ en ‘wat heeft ze zorgvuldig zich verdiept in deze materie en in mijn scriptie.’
Langzaam doorbladerend, stuit mijn blik op de hiëroglyfen op de voorlaatste bladzij die destijds volledig aan mijn aandacht zijn ontsnapt.
Enkele woorden springen van de pagina, in hoofdletters nota bene:
7-6-2022
Pluizebol
Ik geniet van mijn cappuccino als ze de ontbijtruimte binnenkomen.
Hij in een rood-wit voetbalshirt, alles aan hem is bol, zijn hoofd, zijn armen, zijn buik.
Zij, een hoofd groter, slank in een glanzend grijze legging en een strak grijs glitter t-shirt dat net haar navel niet bedekt.
Ik schat ze amper twintig en haar zo’n zeven maanden zwanger.
Hij sloft in elkaar gedoken voorop.
Zij loopt kaarsrecht achter hem aan, in haar armen een kleine ronde pluizebol met gitzwarte oogjes en punt-oortjes.
Een poes?
Nee, het keft.
Ze gaat zitten, plant Pluizebol op haar schoot en streelt haar.
Hij sjokt naar het buffet, komt terug met een bord vol etages brood, ei, spek, tomaten en mayonaise en drie bekers koffie.
Hij zet alles voor zich neer en valt aan.
Zij staat op, zet Pluizebol op de grond, ‘let jij even op haar?’ en gaat naar het buffet.
Hij gromt iets onverstaanbaars en slurpt koffie.
Keffend bedelt Pluizebol om wat lekkers bij hem, hij mompelt ‘teringteef’ en schopt haar weg.
Jankend verstopt ze zich achter een tafelpoot, probeert het dan opnieuw, vloekend schopt hij haar weg.
Bij het buffet graait de vrouw haar ontbijt steeds sneller bij elkaar, bij elk gejank omkijkend, hard fluisterend: ‘Jan! Jan! Niet doen!’
Ze haast zich naar de tafel waar hij nu klaar is met eten.
Ze schuift haar blad waarop een glas thee en een schaaltje yoghurt met fruit en muesli, op tafel en bukt zich naar Pluizebol die zich jankend in haar legging vastnagelt.
Terwijl ze bukt, kruipt haar t-shirt een paar centimeter omhoog en zie ik ze:
vijf scherp afgetekende blauwzwarte vingerafdrukken op haar rug.
31-5-2022
Simpel
Ik zuchtte
over zwaar en zonde
over vroeger en verloren
over later en last
ze zweeg
over licht en goed
over anders en beter
over los en laten
ik jammerde
over buxusmot en zevenblad
over onbegrip en onvermogen
over zenuwgas en luchtalarm
ze wees naar de bloeiende lavendel
kijk zei ze, een mooier paars bestaat niet
ze wreef een takje tussen haar vingers
ruik zei ze, een fijnere geur bestaat niet
ik weifelde en mompelde ongelovig
leven zonder zorgen zonder morgen
zonder gisteren en herinneren
kan leven zo simpel zijn?
ze zweeg en luisterde
toen ik weer zuchtte, fluisterde ze
mag leven zo simpel zijn?
mei 2022
gemaakt als opdracht voor een poëzieles over de functie van herhaling in gedichten Opgenomen in de door de stichting UitJeErvaring uitgegeven dichtbundel: ‘Stralend, gedichten over licht’
Castricumse CorAaltjes met aardbeien
Ik was weer bij Aaltje en na bij bijpraten bij beschuitjes met verrukkelijke aardbeien, deden we weer een dichtronde.
We kozen willekeurig vijf woorden en verwerkten die elk in een gedicht, een Castricums CorAaltje.
Dit waren de woorden die verwerkt moesten worden: Rennen, Onmogelijk, Bakstenen, Niemand, Gesteente/versteend.
Opmerkelijk was dat we deze keer elk, maar zonder het van elkaar te weten, hetzelfde thema kozen voor ons gedicht.
Dit is het gedicht van Aaltje:
oorlog
het regent bakstenen van pijn.
In deze levenstocht een
onmogelijke opgave om
niet te pletter te lopen als
mens te klein, tegen gesteente
met muren van macht, zo, dat
niemand de wereld dragen kan
verder dan tot de voet
van de berg naar volledigheid. waar zelfs
bij het begin, de moed als kiezelsteen
naar omlaag klettert bij het tillen
van onverdraaglijke zwaarte.
rennen voor je leven is vergeefse moeite
wanneer de reus zijn wapens wet.
Dit is mijn gedicht:
Stil
Ssst, niet huilen, niet rennen, niet
struikelend wegvluchten van hier
Loop zacht zodat niemand
je ziet, over het kiezelpad
van versteend verdriet dat
de rimpels in je vermoeide
voeten open schuurt
Strompel langs de resten
van de bakstenen muren die
net zo rood en verweerd ogen
als je handen toen ze eindeloos
sussend dat streelden wat
onmogelijk uit te wissen was
16-5-2022
Gebroken
Waarom ik hem weer
binnen liet
ik weet het niet
lief lachte hij en schuldbewust
toen hij me kuste
Waarom hij toen weer
uithaalde en alles zich
herhaalde
ik weet het niet
Waarom ik ineengedoken
hem weer liet begaan
mij verrot liet slaan
tanden neus en hart gebroken
ik weet het niet
Inspiratie: ‘Shuggie Bain’, het Booker-Prize-winnende romandebuut van de schrijver Douglas Stuart, dat het onvergetelijke verhaal beschrijft van het opgroeien van de lieve eenzame Hugh ‘Shuggie’ Bain in Glasgow in wat tegenwoordig een achterstandswijk genoemd zou worden.
14-5-2022
Stel dat jij een cake was
Dan was je vast geen blonde sponzige uitvaartcake.
Nee, dan ben je een stevige maagvullende gebruinde lekkernij.
Met als basis een degelijk beslag van boter, eieren, volkorenmeel, rietsuiker, een snufje zout.
Dat je desondanks verre van saai bent, komt door je vulling.
Die is namelijk verrassend onvoorspelbaar: op het oog zie je er hetzelfde uit als je soortgenoten maar bij mijn eerste hap van jou schiet ik al overeind: wat ik proef, past niet bij je degelijke uiterlijk.
Langzaam bewegen mijn kaken op en neer, vallen dan stil.
Ik peins over de informatie die mijn smaakpapillen me verschaffen.
Over karakteristieke walnoten, ondeugende hazelnoten, krakende macadamianoten, zachte rozijnen, venijnige aalbessen, zuurzoete bosbessen, vrolijke cranberries of zalvend gewelde duistere pruimen.
Dat alles gelardeerd met vriendelijk dadelzoet dat over gaat in uitdagende abrikozen.
Zó jammer dat jij geen cake bent …
Dit verhaal is geïnspireerd op een schrijfopdracht van lang geleden:
‘If you had to describe your personality as a type of food, what food would you be? Why?
10-4-2016
Tot op het bot
een herinnering van twintig jaar geleden:
De een na de ander neemt afscheid.
Het was een mooie dag, hij zou trots op jullie zijn.
Echt? Zoeken naar een antwoord dat er niet is.
De deur achter de laatste op slot draaien.
Rond kijken, wie woont hier?
De kachel hoger zetten.
Afwas verzamelen, afwassen, opruimen.
Rondkijken, hoe vreemd, de stoelen leeg, niemand hangt op de bank.
Zitten, huiveren, opveren, de kachel hoger zetten.
Staan, rond kijken, iemand is een jasje vergeten.
Luisteren naar de telefoon die luid rinkelt, armen slap naast mijn lichaam.
De trap op, loden voeten, rondkijken, wiens huis is dit?
Logees hebben hun bed afgehaald, de badkamer ligt vol beddengoed.
Wasmachine vullen, aanzetten, luisteren, rillen.
Naar beneden, de kachel hoger zetten.
Naar boven, zijn kamer, staan, rondkijken.
Het lege hoog-laagbed grijnst me aan, zijn sloffen.
Medicijnen verzamelen, die kunnen terug naar de apotheek.
Zijn donkerbruine velours ochtendjas vasthouden, voelen, ruiken, ja…..
Kippenvel.
Naar beneden, de kachel hoger zetten, waarom blijft het zo koud?
De stilte is oorverdovend.
Rondkijken, de leegte een massieve mist die langzaam alles doortrekt, de meubels, de muren, mijn huis, mijn huid, mijn hart.
Die winter legde de kachel het af tegen de kilte die heerste in het huis.
30-8-2016
Vier mei haiku:
herdenk je doden
dan leven ze weer even
in je warme hart
4-5-2022
Vrachtwagen
Geconcentreerd knikker ik op de stoep in de voortuin.
De zon schijnt, het is niet druk op de weg voor het huis.
Soms fietst er iemand voorbij, steekt zijn hand op en roept ‘heu.’
In de keuken klinkt pannengekletter, tante is bezig met het avondeten.
Straks komt oom op zijn motor thuis van zijn werk.
Alsof ik het voel, kijk ik ineens op en daar staat ze.
Aan de overkant op de stoep voor haar huis.
In een gebloemde jurk, handen wringend, kijkt ze naar rechts de weg af.
Ik vroeg tante eens waarom ze daar elke middag staat, ze vertelde dat buurvrouw bang is van auto’s en van vrachtwagens raakt ze helemaal overstuur.
Haar man is vrachtwagenchauffeur.
Waarom verdwijnen veel ervaringen, ook indrukwekkende, in de loop van de tijd uit je herinnering?
Waarom blijven andere, schijnbaar onbetekenende ervaringen, je bij alsof ze gisteren gebeurden?
Waarom zie ik haar, ruim een halve eeuw later, nog steeds haarscherp voor me, de jonge vrouw in de gebloemde jurk die elke middag handenwringend wachtte op haar man?
En haar opgelucht blije gezicht als de grote gele VINK-vrachtwagen eindelijk aan kwam rijden?